«ЖАҢАРУ» Сыбайлас жемқорлыққа қарсы жалпыұлттық қозғалысы» РҚБ-нің Астана қалалық филиалы елордалық құқық қорғау органдарымен бірлесіп, жастар арасында құқықтық сауаттылық жұмыстарын тұрақты жүргізіп келеді.
Биылғы жылы «Жастардың құқықтық сауаттылығы – сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізі» арнайы жобасы аясында «ЖАҢАРУ» РҚБ-нің Астана қалалық филиалының жұмысы жандана түсті. Аудан әкімдерінің бекітілген кестесіне сәйкес жастармен кездесулер, студенттер, оқушылар, олардың ата-аналары үшін диалог алаңдары, спорттық іс-шаралар өткізілуде.
«Құқықтық тәртіп» акциясы аясында «ЖАҢАРУ» РҚБ белсенділері, қалалық прокуратура, қалалық білім бөлімі, ювеналдық полиция, тұрмыстық зорлық-зомбылық, қалалық ішкі істер бөлімінің нашақорлыққа қарсы күрес бөлімшелері, аудандық ішкі істер бөлімдері, ішкі саясат, жастар саясаты бөлімі, «Қамқоршылық орталығы», БАҚ өкілдерінің қатысуымен, Астана аудандық ішкі істер бөлімінің нашақорлыққа, тұрмыстық зорлық-замбылыққа қарсы күрес, қоғамдық бірлестігінің өкілдерінің қатысуымен «Құқық тәртібі» акциясы өткізілді.
Іс-шара «Жастар арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алу» тақырыбында Астана әкімдігінің ресми сайтында жарияланды. Қатысушыларға киберқылмыс мәселелеріне ерекше назар аудара отырып, есірткіге байланысты қылмыстар мен сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарға қатысты тәуекелдері мен қауіптілігі түсіндірілді. Студенттерге прокуратура, танымал блогерлер түсірген бейнероликтер көрсетілді.
«Заң және тәртібі» баяндамасын жүзеге асыру барысында «ЖАҢАРУ» РҚБ-інің қалалық филиалы белсенділері, әкімдік, прокуратура, полиция қызметкерлері ауданның мектептерінде, колледждерінде, жоғары оқу орындарында осындай іс-шараларды тұрақты түрде өткізіп тұрады. Олар барлығын толғандыратын қылмыс тақырыбы – сыбайлас жемқорлық және оны жеңуде жастардың алатын орны туралы талқыланады.
Кездесуіміздің мақсаты: Жастарға сыбайлас жемқорлықтың не екенін, оның мәнін, себептерін, салдарын түсінуге мүмкіндік беру. Жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы санасын дамыту неліктен маңызды екенін қарастыру. Қазақстан Республикасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім мен тәрбиенің қалай жүзеге асырылып жатқанымен танысу. Жастар ұйымдары студенттер мен жас азаматтардың жеке қандай нақты қадамдар мен әрекеттерді жасай алатынын талқыланады.
Сыбайлас жемқорлық деген не?
Сыбайлас жемқорлық – билікті немесе лауазымдық өкілеттікті жеке бас мүддесі үшін теріс пайдалану.
Ол парақорлық, артықшылық, қаражатты заңсыз иемдену, ақпаратты жасыру, кері қайтару, непотизм және т.б. көрініс беруі мүмкін. Бұл зиянды, себебі мемлекеттік институттарға деген сенімге нұқсан келтіреді, экономиканы әлсіретеді, теңсіздікке әкеледі, қызмет пен тұрмыс сапасын төмендетеді.
Бұл Қазақстан үшін неліктен маңызды?
Қазақстан Республикасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мемлекеттік саясаттың басым бағыты ретінде танылады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті дамыту осы саясаттың негізгі элементтерінің бірі болып табылады. Жастар – қоғамның болашағын қалыптастыратын топ: ертеңгі қоғамның қандай болатынын сіздің құндылықтарыңыз, көзқарастарыңыз және іс-әрекеттеріңіз анықтайды.
Жастарды сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбиелеудің міндеттер.і
Жастарды сыбайлас жемқорлыққа қарсы ресурс ретінде тәрбиелеу кезінде келесі міндеттерді анықтауға болады:
1. Құқықтық сана мен құқықтық мәдениетті дамыту — жастар өз құқықтарын, міндеттерін және сыбайлас жемқорлықтың салдарын түсінуі керек.
2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниетанымды, адалдық, әділдік, жауапкершілік құндылықтарын дамыту.
3. Студенттер арасында да, олардың болашақ кәсіби өмірінде де сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін тану және оларға әрекет ету қабілетін дамыту.
4. Жастарды белсенді азаматтық ұстанымға, профилактикалық жұмыстарға тарту, мүдделер қақтығысы мен сыбайлас жемқорлық туралы хабарлау.
Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім мен тәрбие
Қазақстанда мынадай тәсілдер мен тәжірибелер бар. Ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру, тәрбиелеу педагогтердің, қоғамның және мемлекеттің мүдделері үшін оқыту мен тәрбиелеудің мақсатты процесі. Білім беру ұйымдарында (мектептерде, колледждерде, университеттерде) сәйкес модульдер мен бағдарламаларды енгізу, іс-шаралар өткізу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыптар бойынша лекциялар, семинарлар, дөңгелек үстелдер, пікірталастар, интеллектуалдық ойындар, квесттер өткізу. Жастарды сыбайлас жемқорлыққа қарсы науқандар мен жобаларға тарту. Мысал: ресми дереккөздерге сәйкес, 2024-2025 жылдары 7500-ден астам әртүрлі кездесулер, лекциялар, семинарлар және т.б. өткізіліп, 900 000-нан астам азаматтарды, яғни жастарды, бюджеттік сала қызметкерлерін және т.б. қамтылды.
Неліктен жастар?
Жастар жаңа идеяларға, өзгерістерге және инновацияларға көбірек ашық. Олар жаңа құндылықтарды тезірек қабылдайды. Жастар әлі де жаңа көзқарастарды дамытуда, әдеттер дәл қазір қалыптаса алады.
Жастар – болашақтың тірегі, егер жастар сыбайлас жемқорлыққа қарсы құндылықтарды қабылдамаса, бұл көзқарастар жалғасады. Көптеген жағдайларда жастардың өздері «сұр аймаққа» тап болады — мысалы, студенттік емтихандар, курстық жұмыстар, профессорлармен қарым-қатынас, «рахмет» қызметтері және т.б. Бұл тұрақты азаматтық ұстанымды дамыту саласы.
Жастар мен қоғам үшін сыбайлас жемқорлықтың салдары қандай?
Егер сыбайлас жемқорлық еніп кетсе, білім сапасы мен мүмкіндіктерінің нашарлауы.
Білім беру ұйымдарында (мектептерде, колледждерде, университеттерде) сәйкес модульдер мен бағдарламаларды енгізу. Іс-шаралар өткізу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыптар бойынша лекциялар, семинарлар, дөңгелек үстелдер, пікірталастар, интеллектуалдық ойындар, квесттер өткізу.
Жастарды сыбайлас жемқорлыққа қарсы науқандар мен жобаларға тарту. Мысал: ресми дереккөздерге сәйкес, 2024-2025 жылдары 7500-ден астам әртүрлі кездесулер, лекциялар, семинарлар және т.б. өткізіліп, 900 000-нан астам азаматтарды, яғни жастарды, бюджеттік сала қызметкерлерін және т.б. қамтылды.
Неліктен жастар?
Жастар жаңа идеяларға, өзгерістерге және инновацияларға көбірек ашық. Олар жаңа құндылықтарды тезірек қабылдайды. Жастар әлі де жаңа көзқарастарды дамытуда, жаңа әдеттерді дәл қазір орнатуға болады.
Жастар – болашақтың тірегі.
Егер жастар сыбайлас жемқорлыққа қарсы құндылықтарды қабылдамаса, бұл көзқарастар өз жалғасын табады. Көптеген жағдайларда жастардың өздері «сұр аймаққа» тап болады — мысалы, студенттік емтихандар, курстық жұмыстар, мұғалімдермен қарым-қатынас, «рахмет қызметтері» және т.б.
Бұл күшті азаматтық ұстанымды дамытуға мүмкіндік береді. Білім беру жүйесі нашарлаған сайын, студенттер әділдікке деген сенімін жоғалтады. Мансаптық мүмкіндіктердің шектеулілігі, ең жақсы оқитындар мен жұмыс істейтіндер емес, «байланыстары барлар». Өмір сүру деңгейінің нашарлауы, сыбайлас жемқорлық тиімсіздікке, ресурстардың жоғалуына және кедейлікке әкеледі. Үкіметке деген сенімдің төмендеуі: цинизм, апатия және азаматтық белсенділіктің төмендеуі дамиды. Қоғам үшін, инвестициялардың азаюы, таланттардың азаюы, теңсіздіктің артуы және әлеуметтік сенімсіздік әкеліп соғады.
Практикалық қадамдар — Біз не істей аламыз?
1. Саналы және сыншыл ұстамы болу. Егер сізге «заңсыз» бонус немесе жеңілдік ұсынылатын жағдайды көрсеңіз немесе жағдай әділетсіз деп санасаңыз, оны қабылдап қана қоймай, талдаңыз: бұл заңды ма?
2. Адал тәжірибелерді қолдаңыз: оқуда, жұмыста және еріктілікте. Егер сіз оқып жатсаңыз, алдамаңыз немесе «рахмет» айтуға келіспеңіз.
3. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шараларға қатысыңыз: байқаулар, пікірталастар, еріктілік іс-шаралары және науқандар. Тәртіп бұзбау туралы сыныптастармен, мектеп оқушыларымен және таныстарыңызбен сөйлесіңіз.
4. Құқықтық сауаттылығыңызды арттырыңыз, құқықтарыңыз бен міндеттеріңізді, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа тап болған жағдайда не істеу керектігін біліңіз.
5. Үлгі болыңыз, құрдастарыңызға адалдықтың әлсіздік емес, күштің және болашақтың негізі екенін көрсетіңіз.
Мұғалімдер мен ұйымдастырушыларға арналған ұсыныстар
Интерактивті іс-шараларды пайдаланыңыз: кейс-стадилер, рөлдік ойындар және сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыптар бойынша пікірталастар.
Жас көшбасшылар мен еріктілерді тартыңыз және ашық диалогтар өткізіңіз. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыптарды әртүрлі пәндерге — тек құқыққа ғана емес, сонымен қатар этика, тарих және экономикаға да енгізіңіз. Тек білімді ғана емес, сонымен қатар адами құндылықтарды да бағалаңыз. Білім беру мекемелерінде сыбайлас жемқорлыққа мүлдем төзбеушілік ортасын жасаңыз.
Қорытынды
Жастарға сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру бір реттік дәріс немесе іс-шара емес. Бұл құндылықтарды, хабардарлықты және азаматтық міндеттемені дамытуға бағытталған жүйелі, үздіксіз күш-жігер. Қазақстанның ресми құжаттарында айтылғандай, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті және адалдық қағидаттарын қалыптастыру сыбайлас жемқорлықпен тиімді күресудің негізгі элементі болып табылады. Жастар тек «болашақ жұмысшылар» емес; олар бүгінгі белсенді азаматтар, олар әділ, ашық қоғам құруға қатыса алады және қатысуы керек.
Біз сіздердің әрқайсыңызды ойлануға шақырамыз.
Сіз қандай Қазақстанды көргіңіз келеді?
Адал, әділ, ашық па?
Онда Сіз осы құндылықтарды өмірге әкелетіндер болуыңыз маңызды.
Талқылау сұрақтары
1. Сіз кездестірген немесе естіген сыбайлас жемқорлыққа мысалдар келтіріңіз — олар неліктен пайда болды?
2. Жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шараларда белсенді болуына қандай кедергілер кедергі келтіреді?
3. Университет, колледж немесе мектеп сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беруді күшейту үшін не істей алады?
4. Сіз жеке өзіңіз қалай үлес қоса аласыз — тіпті шағын жолдармен де — адалдықты арттыруға?
Дәулеткерей Рахметуллин,
«ЖАҢАРУ» РҚБ төрағасының орынбасары,
Астана қалалық филиалының директоры
