Басқарудағы жаңа дәуір

Мемлекеттік қызмет – қоғам дамуының негізгі тіректерінің бірі. Қандай да бір реформа немесе стратегиялық бастама жүзеге асқанда, оның табысты болуы ең алдымен, мемлекеттік аппараттың сапасына байланысты. Сол себепті соңғы жылдары Қазақстанда мемлекеттік қызмет жүйесін жаңғырту кешенді түрде жүргізіліп келеді. Қызмет көрсету сапасын арттыру, ашықтықты күшейту, бюрократияны азайту, шешім қабылдауды жеделдету және кадрлық мәдениетті өзгерту –  реформаның негізгі бағыттары. Реформа нәтижесінде қандай жаңа стандарттар қалыптасты? Бұл өзгерістердің қоғамға әсері қандай? Саладағы осы және өзге де жұмыстардың барысы туралы ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Астана қаласы бойынша департаментінің басшысы Ербол Жолданғардан сұрап білдік.

– Ербол Қабдығалиұлы, соңғы жылдары мемлекеттік қызметке іріктеу жүйесі түбегейлі өзгерді. Осы реформаның негізгі мақсаты қандай?

– Иә, өзгерістер ауқымды болды. Басты мақсат – әділ және ашық жолмен мемлекеттік аппаратқа кәсіби, заманауи ойлайтын, білікті мамандарды тарту.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметін дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы аясында мемлекеттік қызметке қабылдау жүйесін жетілдіру мақсатында кадрларды ашық және әділ конкурстық іріктеу, жас мамандарды мемлекеттік қызметке тарту үшін жаңа бағдарламаларды енгізу, мемлекеттік қызметке қабылдау үдерісін цифрландыру сияқты жаңашылдықтар орын алды.

Жаңа форматтың басты ерекшелігі – сыбайлас жемқорлықты болдырмауға бағытталған нақты тетіктердің енгізілуі, адами фактор шектеле отырып, анонимділікті қамтамасыз ету үшін әрбір жеке тұлғаға ID нөмірлерінің берілуі арқылы конкурстың шынайы әрі әділ өтуінде.

Қалыптасқан жағдайға жауап ретінде «e-Qyzmet» ықпалдастырылған ақпараттық жүйесінің сыртқы порталы арқылы процесті цифрландыру іріктеуге қашықтықтан қатысуға мүмкіндік бере отырып, адами факторды барынша азайтып, мемлекеттік қызмет тартымдылығының артуына әсерін тигізді.

Жаңа іріктеу жүйесіне көшкеннен бері Астана қаласының жергілікті атқарушы органдарында 2025 жылдың қорытындысымен жалпы конкурс бойынша 1 орынға 11,7 (2024 ж. – 8,6) кандидат қатысып, осыған ұқсас кезеңмен салыстырғанда олардың үлесі 3,1 адамға артып, мемлекеттік қызмет жүйе­сінің ашықтығын көрсетті.

– Қазір жастардың мемлекеттік қызметке қызығушы­лығы артып келеді. Бұл тенденцияны қалай бағалайсыз?

– Соңғы жылдары мемлекеттік басқару жүйесінде айтарлықтай трансформация жүріп жатыр. Оның негізгі бағыты – жастарға мүмкіндік беру, жаңа буынды басқарушылық ортаға тарту. Бұл бағыт бірнеше нақты тетік арқылы іске асуда.

Біріншіден, жаңа айтып өткендей ашық іріктеу жүйесінің енгізілуі.

Екіншіден, меритократия қағидатының күшеюі. Қызмет өсуі бұрын белгілі бір тәртіппен ғана жүрсе, қазір жас, қабілетті маман қысқа уақытта басшылық қызметке көтеріле алады.

Жастармен жұмыстың ең ауқымды жобаларының бірі – Президенттік жастар кадр резерві.

Бұл жоба – Мемлекет басшысының 2019 жылы көтерген бастамасы. Президент «Сапалы кадрсыз реформа болмайды» деп нақты атап өткендіктен, елімізде білікті, білімді, елге адал жастарды мемлекеттік басқару жүйесіне тарту – басты мақсаттардың бірі. Президенттік жастар кадр резерві – осы мақсатқа жетудің нақты әрі тиімді құралы деп есептеймін. Ең бастысы, бұл – әлеуметтік баспалдақ, яғни қай өңірден шыққанына, кімнің баласы екеніне қарамастан, білімі мен қабілетіне қарай мемлекеттік қызметте жоғарылауға зор мүмкіндік.

Елдің дамуы үшін орталықпен қатар өңірлердің де кәсіби басқару әлеуеті мықты болуы қажет. Осы мақсатта соңғы жылдары елімізде Өңірлік кадр резерві жүйесі белсенді енгізіліп, жергілікті басқару саласына жаңа серпін беруде. Бұл тетік жас әрі білікті мамандарды анықтап, өңірлік деңгейдегі жауапты лауазымдарға даярлау арқылы басқару жүйесін жаңғыртуды көздейді.

Үшіншіден, GPA көрсеткіші 3,33 төмен емес жоғары оқу орындарының түлектерін мемлекеттік қызметке конкурссыз тағайындау мүмкіндігі. Осы арқылы мемлекеттік қызметке қадам басқан жастар үшін сенім мен жауапкершілік қатар жүктеліп, басқару жүйе­сінің сапасын арттыруға негіз қаланады.

Бұл жобаларды пайдаланып, өз болашағын ел тағдырымен байланыстыратын азаматтар көбейсе, Қазақстанның да келешегі жарқын болары сөзсіз.

– Меритократия туралы айтып қалдыңыз. Бұл қағидат туралы толығырақ ашып айтсаңыз?

– Меритократия – әділетті кадрлық саясаттың негізі. Бұл қағидат бойынша қызметке іріктеу мен мансаптық өсу тек білімі, біліктілігі және жетістігі арқылы жүзеге асады. Яғни, «тамыр-таныстық», «жеке байланыс» емес, нақты нәтиже мен кәсібилік шешуші рөл атқарады.

Басқа сөзбен айтқанда, меритократия – әлдеқайда лайықты кадрларды іріктеу және мемлекеттік қызметшілердің жеке жетістіктерін мойындау негізінде оларды әрі қарай кәсіби және мансаптық ілгерілету деген сөз.

Әрбір мемлекеттік қызметшінің кәсіби тәжірибесі болған кезде, ішкі конкурстар институтының негізінде өзінің мемлекеттік органында ғана емес, республиканың кез келген басқа да аумағында мансаптық ілгерілеу мүмкіндігі бар.

ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Астана қаласы бойынша департаментімен кадрлардың жай-күйіне, оларды меритократия қағидаты бойынша тағайындаудың объективтілігі мен ілгерілетуге тұрақты негізде мониторинг жүргізіледі және бүгінде ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің 2024-2027 жылдарға арналған даму жоспарына сәйкес, меритократия қағидатын сақтау деңгейі тиісті деңгейде орындалып отыр.

Бұл мемлекеттік аппараттың тұрақтылық деңгейінің артқандығын көрсетеді.

– Ашық әрі мазмұнды сұхбатыңызға рақмет!

Сұхбаттасқан Айгүл УАЙС