«Қалалық та, далалық та емеспіз»

Астанада пәтерді жалға беру биз­несі қызып тұр. Жекеменшік баспанасы бар елордалық қожайын­дардың есіргені сонша, қазір пәтер жалдаушыларды  «шекесінен шертіп» таңдайтын болған. Пәтер жалдаушы пақырыңның бас-аяғы түгел «тергеледі». Түр-түсі, мінез-құлқы, әдет-ғұрпы, жұмы­сы мен баласының бар-жоқтығы мұқият тексеруден өтеді. Тіпті, нәсіліне, ұлтына да қарап шіренетіндерін қайтерсің. Бара-бара, пәтер жалдаушының ата-тегін де тергейтіндер шықса, таң қалмаспыз.

Жақында бір әріптесіміз жал­дай­тын пәтер іздеп, әуре-сар­саңға түсті. Бәріміз оған қолдау біл­діріп, жан-жаққа телефон шалып жа­тырмыз. Мен де өзімше көмек қо­лымды созып, көзіме түскен «пәтер жалдаймын» деген жар­на­маның тұсындағы нөмірді тердім. Тұтқаны лып етіп ала қойған бей­таныс әйелге жағ­дайымызды түсін­діріп жатырмын. Бір кезде оның бізге қойған шартын естіп, жағамды ұстадым: «Маған еуропалық нәсілділер керек. Баласы болмасын. Баланың шуылы керек емес бізге. Отбасы адамдары жұмысына таңертең ерте кетіп, кешке тек қонуға келгені жөн». «Ниетіңіз неткен жаман еді» де­ген­нен басқа аузыма сөз түспей, теле­фонды тарс еткізіп қоя салдым. Міне, Астанадағы пәтерін жалға беруші қожайындардың әбден есіргендегі ессіз талаптары – осындай. Олардың бұл бассыздығын жөнге салып жатқан да ешкім жоқ. Жекеменшік үйін жалдауды бизнес көзіне айнал­дырғандар салықтан жал­тарудың да жолын тапқан.
Бүгінде ай сайын шытырлатып 80 мыңды санап берсең да, қаланың қақ ортасынан жалдамалы бір бөлмелі пәтер табу қиын. Жаңалауы былай тұрсын, ескі «хрущевкалардың» өзі қолға түсе бермейді. Ал, Есілдің сол жағалауындағы тұрғын үйлерден пәтер жалдау тіптен қымбат. Мысалы, элиталық пәтерлерін жалдасаңыз, ең арзаны айына – 2500 АҚШ доллары. Әрине, оның аумағы да соған сай. Ал, бизнес класқа жататын үйлердің жалдау құны айына 1500-2500 АҚШ долларын құрайды. Зерттеушілердің айтуынша, тіпті, жалдау құны айына 15 мың АҚШ долларын құрайтын пәтерлер де елордада бар көрінеді. Әрине, мұндай бағасы удай баспананы қарапайым халықтың жалдамасы анық.

Баспана мәселесі – қай жерде де басты мәселе. Халқы күннен-күнге өскен Астана үшін тіптен өзекті. Әсіресе, арман-мақсатын арқалап Астанаға келген жастарға қиын. Бір баспанаға қалайда қол жеткіземін деумен, нағыз жа­лындаған шағын сарп етеді. Жас­тыққа тән жарқылдаған энер­гия­сын, қарым-қабілетін осындай тұрмыс тауқыметтің бодауына құрбан етеді. Бір пәтер үшін жүрегі қаламаған жұмысқа байланып жүргендерді де көріп жүрміз. Құрбыларымның бірі: «шіркін-ай, Астанада қаншама әсем ғимараттар салынып жатыр. Бас шаһарымыздың күннен күнге ажарланған әсем келбе­тіне сүйсінген сайын өзімнің толық­қанды астаналық емес екенім есіме түсіп, көңілім түсіп қалады. Иә, мен – елорда тұрғынымын. Жұ­мысым да осында. Бірақ басыбайлы бас-панам болмағандықтан, өзімді шынайы Астана тұрғыны ретінде сезіне алмаймын» деген еді. Осы құрбым сияқты қаншама жас бір баспанаға зәру болып, Валя, Надя тетяларының неше жылғы иіс сіңген «хрущевкаларын­да» пә­терші болып жүр! Көпшілігі – ас­қақ армандарын Астанамен ұш­тас­тыруға ауылдан келгендер. Ауыл­дың санатынан баяғыда кетсе де, қала­лық­тардың қатарына қосыла алмай жүр.

Әрине, тегін дүние деген жоқ қазір. Бұл қағидатты санамызға сіңіргелі қашан. Күллі әлем қазір несиемен үй алып, мемлекет жалдаған арендалық үйлерде ме­кен етеді. Дүниежүзінде әбден сүзгіден өткен бұл тәсілге қазақ елі де жүгіне бастады. Елімізде арен­далық үйлер көптеп салынбақ. Мұн­дай мемлекеттік үйлер бас­панасын жалға беруді табыс кө­зіне айналдырып алғандарды да тәубесіне түсірмек. Не десек те, ең бастысы, «Қолжетімді баспана – 2020» бағдарламасы жастарға тұрғын үйлі болудың тиімді жолдарын ұсынып, баспаналы етсе дейміз.

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,
kymbat-astana@mail.ru