Полиция «жан алушы» ма, жанашыр ма?

Жуырда Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен құқық қорғау органдары басшыларымен кеңес өткені белгілі. Кеңестің бас­ты­ мақсаты – қоғамдағы қылмысқа қарсы күресті қарқынды жүргізіп, сыбайлас жемқорлықтан жирендіру, әділсот қалыптастырып, шетел тәжірибесін үйрену деуімізге болады. 

Кеңейтілген кеңес барысында Мемлекет басшысы ел­де­гі­ құқық қорғау органдары басшыларына алдағы мақ­сат­-мін­дет­терді ай­қын­дап,­ нақты тапсырмалар жүктеді. Құ­қық­қор­ғау­­ органдарының басшылары мұндай алқалы құрамда Пре­зи­дент­­пен араға екі жа­рым­ жыл салып кездесіп отыр. Пре­зи­­дент Жар­лы­ғына сәйкес өткізілген аттестациядан кейінгі ал­ғаш­қы­ жүздесуде Бас прокурор Асхат Дауылбаев құқық қорғау са­ла­сын­­да­ғы жетістіктер мен кемшілік тұстарды ашық мәлімдеді.

Жалпы, мұндай кемшіліктерді болдырмас үшін Елбасы өзінің халыққа арнаған жолдау-ларында бұл мәселені жүйелі түрде айтып келеді.

Алқалы жиында да Президент әуелі құ­қық қор­ғаушылар ха­лық­­тың­ «жан алушысы» емес, жанашырлары болуы қажеттігін қадап айт­ты. Екіншіден, сала мамандары ескіден жиреніп, жаңаны үйрене білуі тиіс.

Дегенмен, полиция қызметкерлері қыл­мыс­пен күресте ең ал­дың­ғы қатарда тұрады. Адам өміріне қауіп төнгенде де олар өз­ кеу­делерін оққа тосатыны анық. Елбасының айтуынша, құ­қық ­қор­ғау органдарының жұмысына жаңа реформа керек. Өйткені, бұ­рын­ғы кеңестік қасаң көзқарас қалыптасып қалған. Озық елдің тә­жі­ри­бе­сі­нен­ үлгі алып, қолдана білуіміз керек.

Үл­кен­ қыл­мыс­ әу­елі­ ұс­ақ­ бұ­зақы­лықтан басталады. «Сын­­ған­­ те­­ре­зе»­ қа­ғи­да­сы­ бұған дейін де көтерілді. Алайда, істің әлі­ де­ жет­кі­ліксіз тұстары көпшілікке белгілі. Сонымен қатар, қыл­мыс­кер­дің бәрін кінәлі деп тауып, темір торға тоғыта беру де тиімсіз. Мұның да­­ тың тәсілдерін ойластыратын уақыт жетті. Қыл­­мыс­­тық заңнаманы ізгілендіру жұмысын әлі­ де жалғастыру керек деп ойлаймын.

Еуропа елдерінде соттау ісі қымбатқа түс­кен­дік­тен әрі жылға­­ со­­зы­ла­тындықтан, ортақ келісімге келуге тырысады. Осы рет­те­ айта ке­тей­ін, 2012 жылы 28 қаңтарда қа­был­дан­ған «Медиация ту­ра­лы»заңға сәй­кес,­ ме­диа­тор­лар­дың қызметін кеңінен пай­да­лан­ға­ны­мыз­ абзал. Яғни, дауларды сотқа жеткізбей, өзара бітімге ке­ліп шешу керек. Ата-бабамыздан ке­ле­ жатқан құқықтық дәстүрді жал­ғас­ты­ру екі та­рап үшін де тиімді екені даусыз.

Қоғамдық тәртіп мәселесінде жергілікті әк­ім­дердің де жауап­­­­кер­­­ші­­­лі­­гін арттыру жүк­те­ліп, қоғамдық орындардың бәрін бей­­не­­ба­­­қы­­­лау­ жүйесімен жарақтандыру қажеттігі ай­тыл­ды. Бұл­ – әрбір тұр­ғын үй кешені мен о­нда­ғы кіреберістерге қатысты шаруа.

Жалпы, құқық қорғау органдарының жұ­мы­сын жаңғырту, оны жетілдіру басымдықтары «Қазақстан Республикасының 2010 жыл­дан­ 2020 жылға дейінгі құқықтық саясат тұ­жы­рым­­да­ма­сын­да» да­ айқын көрсетілген. Осы құжаттағы басымдықтарды еске ала оты­рып, Елбасы құқық қорғау органдарының алдына тың талаптар мен маңызды мақсат-міндеттер жүктеді. Түйінін айтқанда, қоғамда тәртіп болмай, мемлекеттің қалыпты дамуы жоқ. Міне, осындай маңызды тапсырмаларды жүйелі түрде орындауда құқық қорғау өкілдері де халық сенімінен шыға біледі деп ойлаймыз.

Жамаладен ИБРАГИМОВ,
ҚР Заң шығару институтының
жетекші қызметкері, доцент