DAĞDARIS BASPANASI QORLIQTAN QUTQARA MA?

«Astana qalası äkimdiginiñ zorlıq-zombılıqtıñ nemese zorlıq-zombılıq qawpi saldarınan qïın jağdayğa tap bolğan adamdarğa arnal­ğan dağdarıs ortalığı-bas­panası» öz üyinde qor­lıq köretin äyelder men bala­lardıñ waqıtşa bolsa da jan jubatar jeri bolıp otır. Orta­lıqtıñ aşılğanına üş jılğa jwıq ötti. Astana äkimdiginiñ qawlısımen 2013 jılı mamırda aşılıp, osı jıldıñ soñı­nan jumı­sın bastağan edi.

Bul bölek salınğan ğïmarat, birneşe jatın bölmeleri, älew­mettik, me­dïcïnalıq, psïho­logïya­lıq qızmet kör­setiletin arnayı orındarı tağı bar. Munda aşılğalı beri jüzge tarta äyelge, eki jüzge taman balağa qızmet körsetilgen. Jıl basınan beri 41 balalı äyel waqıtşa turıp jatır.
Äyel quqıqtarın qorğaw, älewmettik-ekonomïkalıq jağdayların jaqsartw, qïın jağdayğa tap bol­ğan näzik jandılardı tı­ğırıqtan alıp şığıp, der kezinde keşendi kömek qolın beretin memlekettik mekeme – ortalıq qızmetin rïzaşılıqpen aytwğa tu­rar­lıq. Jağdayattıñ ekin­şi jağına kelgende, eki adam­nıñ arasındağı, äri ketse äwlettiñ ortasında şeşi­letin tüyinniñ memleket aralasatın keselge aynalğanı da oylandıradı.
Astanalıq zorlıq-zom­­bı­lıq qurbandarına arnalğan ortalıqtıñ aşı­lwınıñ mañızı zor. Elorda boy kö­tergeli işki mïgracïyağa jan bitip, jastardıñ deni Astanağa bet alwda. Al köp­tegen otba­sılardıñ awıl­dağısı – qa­lağa, qa­la­dağısı – elordağa kö­şin tüzep, jaña jerde jaqsı ömirdi közdegenderi qanşama. Alayda, munda kelgenderdiñ bäri birdey bas­panalı bolıp, ä degennen jağdayı tüzelip kete qoyğan joq. Päterden-päterge köşip, kündelikti turmıs tawqımeti azday, äli ornıqpağan şïettey jas balalarınıñ jayı qosılsa, jığılğanğa ju­dırıq bolatını sözsiz. Qay urıstıñ da artı jaq­sılıqqa aparmaydı. Qara küşine sengen erkektiñ mısın basar ağayını alısta, äyeldiñ aqıl qosar abısını janında joq. Kürdeli jağ­dayda jalğız qalıp jan­uşırğan jannıñ barar jeri osı ortalıq bolıp otırğanı aytılğan derekter sözimizge dälel boladı.
«Kün sayın senim tele­fonına kem degende eki-üş äyel habarlasıp jatadı. Bizge habar­las­qan­dardıñ köbisi zañ­gerdiñ, psïhologtıñ ke­ñe­sin aladı. Belgilengen tär­­tip boyınşa ortalıqqa kel­gen äyel bir täwlikten bastap sot arqılı barlıq mäselelerin tolıq şeşkenge deyin bola aladı. Merzimnen şektewdiñ qajettigi bar. Sebebi, olardı älewmettik qorğaw orındarına artıq salmaq salğızbay, az waqıttıñ işinde mäselelerin şeşip alwına müddelimiz. Munda kelgenderge bir sätke bolsa da keñ tınıstap, jaqsı men jamandı köñil tarazısınan ötkizwge mol mümkindik beremiz. Biz, eñ aldımen äyeldiñ özine senimi artıp, ömirden öz ornın tawıp, batıl qadam jasawına bar küşimizdi salamız» deydi ortalıqtıñ älewmettik qızmetkeri Gülnar Älibaeva.
Ortalıqtıñ jumısımen jaqın tanısw üşin onıñ turğındarımen söyleswge twra keldi. Ärïne, jaqı­nınan zäbir körgen jan özgege senim­siz qarawı – zañdı. Sonda da swırtpaqtap sır tartıp, biraz närsege közimiz jetti. Alqımındağı qantalağan eki qoldıñ izi ketpegen kelinşek tört balasımen tüsipti. Küyewi araqqa salınbağan, jönsiz urıs-keriske de joq eken, bi­raq… qumar oyınğa qulqı ketken. Bar aqşanı soğan saladı. Qarsı kelgen kelinşegin bwındırıp öltire jazdaptı. Jap-jas mına kelinşek «küyewim jaqsı, tek enem jat ağımdı dinge engizip, joldan taydırıp jür» dep bezildeydi. Onıñ da eki balası eteginen tartqılap, äkesi jayında aytılğan äñ­gimeni jaqtırmağanın bildirip tur. Kelesi bayğustıñ üstine «alqaş» bayı kerosïn qu­yıp jatqan sätinde qaşıp qutılıptı. Onıñ da erjetip qalğan eki balası bar. Bir kelinşek ötken jıldıñ jazında ortalıqtı bir panalap ketken eken, küyewiniñ «jazdım-ja­ñıldım» degen sözine senip qayta qosılıptı. Alayda, arağa altı ay ötpey qaytıp kelipti. Endi birjola ayırılıswdıñ amalın ja­samaq. Onıñ da artında üş bala… Tağı bir kelinşektiñ osında kelwiniñ sebebi bir basqa. İşip kelse, balasınıñ äkesi jalğız ulınıñ mazasın alıp, «nağız erkek­şe» tärbïeleydi eken. Qolğa tüs-
­­ken sıpırğı eñ jum­sağı… Araşa tüsken anası­nıñ kör­megen qorlığı joq. Mine, «Bu­lantı» kö­şe­sinde ornalasqan üydiñ tur­ğın­da­rınıñ jayı osı, al közderi jäwdiregen säbïlerdiñ tağdı­rı qalay boları tağı belgisiz.
Otbası müşeleri sıy­lastıq pen süyispenşilikke bölenbese, ol üydiñ balası otbası qun­dı­­lıqtarınıñ ne ekenin bil­mey össe, onıñ tağdırı ne boladı? Basqa rwhanï qundı­lıq­tardı qozğamay-aq, qara­payım turmıstıq zorlıq-zombılıqtıñ ne ekenin, onıñ aqırı nege aparatının ekiniñ biri bilip, eskerip jür me?
Psïhologtıñ aytwınşa, otbasında almağan tärbïe men meyirimniñ kemşindigi köpti tığı­rıq­qa tireydi eken. Oqı­ğan-
toqığanı joq, eş dayın­dıqsız jaña ömirdiñ ja­wapkerşiligin sezinbey qadam jasaytındardıñ aldı osı üydi panalap jür. Kez kelgen zorlıq-zombılıq jeke tulğanı qurdımğa bastaydı. Jekelegen jandardıñ quqığınıñ taptalwına qoğamnıñ beyjay qarmaytının Ortalıq jumısınan bayqap, qorlıq körgenderdiñ jibergen qate­likteriniñ tüzewine atsalısqan jandarğa al­ğısımızdı bil­dirdik.

Aygül WAYSOVA