«Бөбек» деп өбектеп…

«Тұнжыр» – хикаяттың тақырыбы. Рауан тағдырлы тірі жетімек. Ол неге кезбе, қаңғыбасқа айналды? Өгей шеше неге өзектен тепті?.. «Ей, Ай! Естимісің мені? Сен жердегі тіршілік иелеріне сонау көктен, дәл төбеден қарап тұрсың ғой. Айтшы, білсең? Тәтем неге жек көреді? Бар жазығым одан тумағандығым ба? Әлім келгенше айтқанын істеп жүрмін ғой… Өмір неге күрделі? Өмір неге көңілсіз? Ата, әже, сағындым ғой сендерді!» Көктегі Айға мұң шаққан Рауанның балалық шағының бақытсыз болуына, ерте есеюіне не түрткі болды?

Толымбек Әбдірайымның соңғы ту­­ын­­ды­сы­ның­ ең­ қы­зығы сол, оқи­­ға­ өм­ір­де­ бол­ған,­ ең бастысы, Ас­та­нада өрбіген. Ауылдағы ата-әже­сінің еркесі болып өскен бала тағ­­дыр­­ жа­­зуы­­мен­ Ас­та­надағы әке­сі­ мен­ өг­ей­ шешенің қолына ке­ле­ді.­ Тас­­бау­­ыр­­ ту­ған­ ана­сы өз­ге­нің­ ете­­гі­­нен ұс­тап­ кеткен. Өгей­ ше­ше­ өгейлігін танытты. Қор­лық­қа,­ шет­те­ту­ге шыдамаған Рау­ан­ үйі­нен­ безіп, вокзал маңын, «Шанхай»­ ба­зарын, «Артем» сау­да­ ор­та­лы­ғы­ның­ айналасын мекендеп, ішіп-жемін айырады. Көшеден тапқан, ба­ла­лар­ үй­ін­де тәрбиеленген ақыл­­-ды­ до­сы­ Ақ­ал­ақ­тың мына сөз­де­рі­нен бұдан кейінгі оқиға же­лі­сін аңғару қиын емес: «Рауан, көз­ сал­шы­, айналаңа! Анау көк ас­пан,­ жа­рық­ күн, жайқалған тал-те­рек­тер,­ қала сыртына шықсаң, керіліп жат­қан­ кең дала, маңғаз, сабырлы­ тау­лар мен қыраттар, бәрі-бәрі қаз­-қалпында, өз орнында… Тұн­жы­рап түңілетіндей, өмірден баз кешетіндей не болды саған?! Үйсіз-күйсіз екі-үш ай жүргенің үшін бе? Оның өзі хикмет, сыр!..

Әңгімеңе қарағанда, өгей шешең басынан сөз асырмайтын ашушаң, іші тар, тасбауыр адам сияқты. Ол кісі теріс қарады екен деп, кімге кінә­ та­ға­сың? Әкең мен тәтеңе ке­рек­ бол­ма­ға­ныңмен, туған еліңе керексің! Әне-е, мектеп әкімшілігі, сынып жетекшің, бірге оқитын достарың іздеп жатыр. Адам баласы із-түзсіз жоғалатын ине емес. Әр адамның өз орны бар. Адам атаулы бір-бір тұлға. Жазылмаған кітап. Құдайға шүкір, сенің де, менің де туған Отанымыз бар. Ол тәуелсіз Қазақстан!..»
Қасіреттісі сол, туған әкесі Ра­дол­­ла «қа­ра­сұр­ ке­лін­шек­тің» ығы­нан­ шы­ға­ ал­май, ұлы Рауаннан бас­ тарт­ты. Радолланың ағасы Жақ­сы­бай інісінің ісінен түңіліп, тірі жетімекті әке-шешесінің көзіндей көріп Алматыға, өз үйіне алып кетті…

«Ақ­ жел­кен»­ жур­нал­да­ры­на ­жа­рия­лан­ған әң­гіме­ле­рі, мысалдары, ертегілері бар. Әр туын­ды­ оқ­ыр­ма­нын­ имандылыққа, адам­гер­ші­лік­ке,­ патриоттыққа, өнегеліліке тәр­бие­лейді, қызықты, тартымды, та­ғылымы мол.

«…Толымбек, әсілі, аз жазса­ да­ саз­ жа­за­ды­. Балаларға арнал­ған­ әң­гі­ме­ле­рі оймақтай. Ою­лы,­ сыр­лы,­ ма­ғы­на­лы һәм маз­мұн­ды. Балалардың жанын кере­мет­ тү­сі­неді. Кәдімгі Ыбырай Ал­тын­са­рин­ның алақандай әңгімелері бар ғой, сол сияқты. Ал, Алтынсаринның бір­ әң­гі­ме­сі бір романның жү­гін­ кө­те­ріп­ тұр­са, Толымбек те­ осы­ ұлы­ дәс­түр­ді­ ары қарай жал­ғас­тыр­ған» деп профессор Серік Не­ги­мов­ дәл бағасын берген ба­ла­лар­ жа­зу­шы­сы­ның кешеге дей­ін­ жеті прозалық жинағы та­ра­­­лып­ үл­гер­ген. Оның бесеуі бүл­дір­шін­дер­дің­ ен­ші­сіне тиеді. То­лым­­бек жай­ын­да халықаралық «Ал­аш»­ әде­би сыйлығының ие­ге­рі,­ жа­зу­шы­ Жанат Елшібектің де­ айт­қа­ны­ көңілдегіні тап бас­қан­дай: «…Оқиғаны шымыр әрі ши­рақ­ өр­бі­тіп, бүлдіршіндер ес­ін­де­­ ұзақ сақталатын шағын шы­ғар­ма­лар­дың­ еңсесін көтеріп тұр­ған­ То­лым­бек­тің­ шырайлы да шұрайлы тілін де ерекше айтқан ләзім» дейді ол.

* * *

«Алабұға аулаған күн» кі­та­бы­ Мә­де­ниет­ және ақпарат ми­нис­тр­лі­гі­нің бағдарламасымен «Ба­ла­лар­ әде­биеті» баспасынан жа­рық­ көрген. Сәкен Сейфуллин мұ­ра­жайында өткен кітаптың та­ныс­ты­ры­лы­мына елордадағы зия­лы­ қау­ым,­ кі­тап­сүйер балалар қа­тысты.

Мұражай директоры, Мем­ле­кет­тік­ сыйлықтың лауреаты Несіпбек Айтұлы сөз сөйлеп, жинақтың құн­ды­лы­ғын әңгімеледі. «Бүгінде балалар тақырыбында жазу – қиын­ның қиыны. «Балдырған» журналында, балалар ақыны Мұзафар Әлімбаевтың басшылығы кезінде он жыл қызмет еткенім бар. Бүл­дір­шін­дер­дің­ тілін тауып, әрқай­сы­сы­ның хатына мән бере жауап жазу үлкен жауапкершілікті қажет ете­тініне сонда көзім жеткен. Бұл тұрғыда Толымбек ағаларының ізін деңгейінде жалғап келе жатқан бірегей қаламгер» деді Несіпбек Айтұлы.

Осы басқосуды жүргізген жа­зу­шы­ Асқар Алтай «Әр заманның үні болады, тынысы, тіршілігі бөлек. Толымбектің бұл жинағына енген «Тұнжыр» хикаяты бүгінгінің болмысы, жаңалығы» деді. Асқар Алтай қаламгердің көркемдік әлемін, прозадағы орнын, ерекшелігін сөз етті. Шара барысында жаңа кітап жайында ғана емес, жалпы әдебиет туралы, кешеге дейінгі жетістіктер әңгіме болды. Райымбек батыр ат­ын­да­ғы­ №50 «Қазғарыш» мек­теп­-ли­цейінің сегізінші сы­нып­ оқушылары жазушының шы­ғар­ма­ла­ры­нан көрініс қойды.

* * *

Балалардың тіліне жақын, жатық, түсінікті, оқуға жеңіл хикаят күні кеше кішкене оқырмандарына жол тартқан «Алабұға аулаған күн» кітабына енген. Жинақта Толымбек Әбдірайымның бұрын-соңды «Ұлан» газетіне, «Балдырған»,

Асхат РАЙҚҰЛ