ӘЛЕУМЕТ САУАЛЫ – ӘКІМ ЖАУАБЫ

Бейсенбі күні Конгресс-холда Астана әкімі Иманғали Тасмағамбетов елорда халқына есеп берді. Қала басшысы алдымен өткен бір жыл ішіндегі Астананың аяқ алысы мен  атқарылған шаруалар, жеткен жетістіктер жөнінде баяндады. Бас шаһардың алдағы бағыт-бағдарына да басымдық беріліп, қандай мәселеге алдымен  көңіл бөлу керектігі айқындалды.

Кездесуге ҚР Парламентінің депутаттары, басқарма басшылары, бюджеттік ұйымдардың өкілдері, ардагерлер мен кәсіп­керлер қатысты.

Алқалы жиынға асыға жеткен қауымға Астана қаласының әлеу­меттік-экономикалық дамуының 2012 жылғы қорытындылары ті­­­зіл­ген кітапша мен сұрақ қоюға ар­­налған парақшалар таратылды. Жұрт­шылық, сондай-ақ, ел­ор­да­ның Жер қатынастары, Тұр­ғын үй, Жұмыспен қамту жә­не әлеуметтік бағ­дарламалар басқар­масы сын­ды мемлекеттік мекемелер қыз­­меткерлерінен кеңестер алып, көкейде жүрген көп сауал­дарын қоюға мүмкіндік алды.

Ал тұрғындар алдында есеп бер­ген елорда әкімі баяндамасын қаланың әлеуметтік ахуалынан бастады. Халықтың қамсыз тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз ететін тұрғын үй, денсаулық, білім, жұмыспен қамту, ком­му­налдық шаруашылық мәсе­ле­лері кеңінен сөз болды. Эко­номикалық өсім мен инвестиция, шағын және орта кәсіпкерлік саласында атқарылып жатқан қат-қабат шаруалар легі де айтылды.

Астанада жасалып жатқан әр жұмыс халықтың игілігіне ба­ғыт­талатынын, әр тұрғынның пі­кі­рі қала билігі үшін маңызды еке­­нін еске салған Иманғали Нұр­­ға­лиұлы жұрт­шылықты ашық пі­­­кір­лесіп, ойын ірікпей ор­­­та­­ға са­­луға ша­­қырды.

Сұрақ-жауапқа кезек берілісі­мен, жұртшылық залдағы төрт микрофонға лап қойды. Әкім­мен тікелей тілдесу бірқатар мәсе­ле­нің мән-жайын анықтап, түйі­нін тар­қатып берді.

Үлескерлердің үміті үзілмейді

– Құрметті Иманғали Нұр­ға­лиұлы! Мен сауалымды «Комфорт –1» тұрғын үй кеше­ні­нің үлескерлері атынан қой­мақ­шы­мын. Осы нысанның аяқта­луы мұң болып кетті. Бұған ұзын-ырғасы 450-ден астам аза­мат бар жиған-тергенін салған еді. Үлес­керлердің 75 пайы­зы жал­дамалы пәтерлерде тұрады. Екі жаққа да қаражат салған олардың жағдайы қиын. Енді бүгін сіздің осы күрмеулі ны­санға байланыс­ты айтқан сөзі­ңізді естіп, шы­нымен қуа­нып отыр­мын. Өз­де­ріңіздің қол­дауы­ңыз­бен көп­­тен күткен бас­панамызға қол жет­кіземіз деп ойлаймын.
– Астанада екі тұрғын нысан­ның жағдайы күрмеулі болып тұр. Оның бірі – «Монблан» болса, екіншісі – «Территория комфорта- 1» тұрғын үй кешені. Осы соңғысын қолға алған «Тамыз инвест» компаниясы Астанада 7 нысанды салуды мойнына алған. Соның 6-ауының құрылысы аяқталған. Бірақ пай­да­лануға берілуге рұқсаты жоқ. Себебі, «Тамыз инвест» жал­пы құрылыс жұмыстарында өрескел кемшіліктер жіберген. Келе­шекте ешқандай мәселе туын­дамас үшін компаниядан нысан салуда кеткен барлық қате­лік­терді түзетуді талап еттік. Ал 7-ші нысанға келсек, мұнда да кем­­шіліктер кеткен. «Та­мыз инвест­тің» құрылысты аяқ­­тауға қауқары жоқтығы былай тұр­сын, нысанды жобалау, салу кезінде тиісті талаптың бәрін аттап өткен. Сондықтан бұл нысанның құрылысы аяқтала қалғанның өзін­де ол мемлекеттік қабылдауға алынбайды. Бұл дегеніңіз пәте­рі­ңіз­ді жекеменшікке алу жөніндегі құ­жат­тарды рәсімдей алмайсыз деген сөз. Бүгінде бас прокурату­рамен бірлесіп, шешімдер қабыл­дап жатырмыз. Олар бізді қолдап отыр. Бұйыртса, мәселе жақын арада шешіліп, көптен бері күрмеулі болып келген нысанды биыл пай­далануға беруді жоспарлап отырмыз.

Басты уайым – баспана

– Құрметті Иманғали Нұрға­лиұлы! Мен көпбалалы ана – «Күміс алқа» иегерімін. Осы өңір­де туып-өстім. Ата-бабалары­мыз Ақмоланың іргетасын қа­ласқан азаматтар. Сізден сұ­рай­­тыным, баспаналы болуға қол ұшын берсеңіз. 2000 жылдан бері тұрғын үйдің кезегіне тір­келген едім. Кезегім 209-шы бола­тын. Бірақ кейін кезегімді тап­пай қалдым. Басқармадағылар қай­тадан тіркелуімді сұрады. Енді өзіңізге мән-жайды айтып, жеке қа­был­дауыңызға да кірсем деген ойым бар.
– Астанада баспана – басты мәселе. Қала күннен күнге өсіп келеді. Баяндамамда айтып өтке­німдей, жыл сайын елордаға елі­міздің түкпір-түкпірінен 40 мың­нан астам адам қоныстануға келеді. Олардың барлығын бірдей баспанамен қамтамасыз етуге елорданың мүмкіндігі жете бермейді. Астана – дотациялық қала, бас шаһар болғаннан кейін Үкімет қол ұшын беріп, қаражат бөліп отырғанын естен шығармауымыз керек. Бүгінгі таңда қалада тұрғын үй кезегінде 25 мың адам тұр. Былтыр әртүрлі бағдарламалар бойынша 2703 пәтер берілген болатын. Бұл жұмыстар әрі қарай да жалғаса бермек. Ал сіздің мәселеңізге келсек, өтінішіңіз бойынша қабылдайын өзіңізді. Бірақ әкім қабылдаса, мәселе шешіле салады деген ой тумау керек. Бастарыңыздағы қиындықтарыңызды түсінеміз. Сіздердің жандарыңызды ауыртып жүрген мұң-мұқтаждарыңыз біздің де жүрегімізден өтетінін білгейсіздер. Бірақ, заң бәрімізге ортақ. Әрбір арыздың артында заңға сәйкес пе, емес пе деген сұрақ тұрады. Қандай да бір шаралар қарастыру керек болса, ойластыруға тырысармыз.

Елордаға 15 емхана жетіспейді

– Мені елордадағы емханалар мәселесі алаңдатады. Тіркеу бөлі­міне хабарласа алмайтын кездер жиі болады. Теле­фон­дар көбіне бос болмайды. Ем­ханаларда адам көп, орын тар. Кейде бір кабинет­те бірнеше дәрігер қысылып-қым­ты­­рылып, қабылдап жатады. Бұл ақха­лат­ты­ларға да, сырқат жан­­дарға да ың­ғайсыз екені тү­­сі­нікті. Сон­дай-ақ, салалық дә­рі­­гер­­лерге кө­­­ріну үшін бір-екі ай­дай бұ­рын ке­зекке жазылуға ту­ра келеді. Міне, осының бәрі тұр­ғын­дарға оңай тимей тұр.
– Сұрағыңыз орынды. Емхана­ларға байланысты мұндай мәселе­нің бары рас. Қазіргі таңда ел­ор­дада 8 емхана бар. Олар 300 мың адамға лайықталған. Ал Астана тұрғындарының саны 800 мыңға жуықтайды. Демек, әр емхана 2,5 есеге артық жүктемемен жұ­мыс істейді деген сөз. Емдеу меке­­месіндегі кезек мәселесін талон­дық жүйе шеше алмағаннан кейін дәрі­герге алдын ала жазылу жүйесі ен­гізілген еді. Бұл тәсіл кезек мә­се­лесін біршама реттеді. Бірақ ха­лық санының күрт көбеюі емха­наға түскен салмақты азайтуға мүм­кіндік бермей тұр. Өздеріңіз біле­­сіздер, Астанада көптеген жаңа ем­ханалар ашылды. Алда ашы­ла­тын­дары да баршылық. Соған қара­мастан Астанаға әлі де 15 емхана жетіспейді. Осыдан-ақ жағ­дай­дың қандай деңгейде екендігін бағамдауға болады. Алайда қол қусырып отырмай, мәсе­ленің оңтайлы шешілуін қарас­­тырып жатырмыз. Айталық, қала­ның кенттерінде алғашқы меди­ци­налық-санитарлық көмек көрсе­­тетін ұйымдарды көбейтуге баса көңіл бөлінуде.

Қоғамдық көлік ыңғайлы әрі қауіпсіз болуы тиіс

– 18-ші көшеге қатынайтын автобустар санын көбейтіп беруіңізді сұраймын?
– Сауалға байланысты алдымен мына мәселеге тоқталып кеткім келеді: осыдан төрт жылдай бұрын Астана қаласында 14 автобус паркі бар болатын. Біз олардың қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілу деңгейіне, несиелік тарихына, жауапкершілігіне қарай іріктей келе, 9 автопаркті қалдыр­дық. Жолау­шыларды тасымал­дау саласын оңтайландыру арқы­лы тұрғындарға сапалы қыз­мет көрсетуді мақсат еттік. Біз­дің түсінігіміздегі қаланың қоғам­дық көлігі қандай болуы керек? Ыңғайлы, жайлы, ең бастысы, қауіпсіз болуы тиіс. Егер жұртшы­лық­тың көңіліне қонымды, жү­ру жиілігі жоғары автобустар көбей­се, жекеменшік көліктермен жүре­тіндер де азаяр еді. Қоғамдық кө­­лік саласын дамытуға күш салуы­­мыз­­­дың бір себебі де осы. Мақса­ты­­мыз – қазіргі заман талабына сай келетін көліктік жүйені қалыптастыру.
Ал сіздің сауалыңызға келсек, әуелі №18 көшені көзбен көріп, жолдар мен өткелдерін зерделеп, сосын барып, бір шешімге келетін боламыз.

Заңсыз жер заңдастырылмайды

– Мен Өндіріс кентінде тұра­мын. Осы өңірден жер алып, үй салып алған азаматтардың жер­лері заңдастырыла ма? Кейбіреу­лер заңдастырып алған деп естіп жатырмыз. Жерге заңсыз құ­жат жасап алған 5 адамның атын атап бере аламын. Олар қалай заң­дасты­рып алды, біз сияқ­ты қара­­пайым ха­лық сонда заңдасты­ра алмай ма?
– 2004 жылы білем, осы Өндіріс кентінен 228 отбасы жерді заңсыз басып алып, үй салып алған еді. Осы жерлерге қатысты 2006 жылы сот шешімі шығып, телімдер заңсыз деп танылды. Шынтуайтында, соттың шешімі шыққаннан кейін үйлерді ысыруымыз керек еді, бірақ адамдар қоныстанып, үй салып алғаннан кейін аяушылық білдіріп, олай жасаған жоқпыз. Бірақ сот шешімін өзгертуге біздің де құқымыз жоқ, жер телімдерін заңдастыра алмаймыз. Кезінде сіздер жерлерді заңсыз басып алған едіңіздер. Енді келіп, заң бары естеріңізге түсіп, заңсыз құжат жасағандарды алға тартып отырсыздар. Астанаға келіп заңды оқып, оған бағына бастағандарыңыз қуантады, әрине. Бірақ соттың шешімінсіз ештеңе өзгертуге ешкімнің де құқысы жоқ. Ал жаңағы бес адам жер телімдерін қалай заңдастырып алғанымен прокурорлар айналысатын болады.

Театр көрермені көбеюі керек

– Мен мәдениет саласының қыз­меткерімен. Нақтылай айт­қан­да, кітапханашымын. Біз сияқ­ты мәдени қызметкерлерді әлеу­меттік жағынан қорғау Астана та­ра­­пынан бола ма? Жалақымыз да мар­дымды емес. Әрине, бұл әкім­діктің құзыретіндегі дүние емес. Дегенмен де, болашақта қан­дай да бір қолдау бола ма?
– Мәдениет – қоғамның рухани дамуының ең басты көрсеткіші. Мемлекет дамуы үшін ең алдымен мәдениетіне көңіл бөлінуі керек. Осыдан 7-8 жыл бұрын мәдениетке байланысты мәселе көтерілсе болды, алдымен Астанадағы мәдениет ошақтарының аздығы ауызға алынатын еді. Ал қазір бұл мәселе шешілді деуге әбден негіз бар. Астанада небір көркем өнер ордалары бой көтерді. Елорданың мәдениет саласы алдағы уақытта да өркендеп, дами бермек. Соның бір куәсі – алдағы уақытта тұсауын кесетін Астана опера театры. Бұл дәл қазіргі күні салынып жатқан әлемдегі жалғыз жаңа опера театры. Әрине, Еуропа елдерінде бұрын салынған көне театрлар бар. Бірақ бұл қазіргі заман талабына сай бой көтеріп жатқан бірден-бір өнер ордасы. Ал мәдениет қызметкерлерінің әлеуметтік жағдайына келетін болсақ, бұл да біртіндеп шешілетін мәселе. Мысалы, бұрын Астананың беткеұстар екі драма театры әртістерінің әлеуметтік жағдайы үнемі сөз болатын еді. Кейін академиялық мәртебе алғаннан кейін жалақылары өсті, пәтер мәселесі де шешілді. Енді тек кәсіби деңгейін көтеріп, көрерменді көптеп тартуға күш салу керек деп ойлаймын. Сол сияқты мәдени қызметкерлер, кітапханашылардың мүддесі де қорғалуы керек. Бұл мәселені де үкіметтік деңгейде көтеретін боламыз.

Астана техникалық маман иелеріне зәру

– Мен 2010 жылы колледжді «Қаржыгер» мамандығы бойынша бітірген едім, кейін университетке оқуға түсіп, биыл «Мем­лекеттік жергілікті басқару» саласы бойынша диплом алғалы отырмын. Астанада жұмыс істе­гім келеді. Кімге, қайда барып ха­барласуға болады?
– Әрине, сіздің кәсіби маман екеніңізге шүбә келтірмеймін. Бірақ Астанада экономика, заң саласының мамандары шамадан тыс көп. Еңбек нарығына жүргізілген зерттеулердің нәтижесі Астанада осы сала мамандарының 80-86 пайызға артық екендігін көрсеткен. Керісінше, IT-инже­нерлері, құрылысшылар, инженер-механиктер елордада тапшы. Бірақ бұл сізге көмектеспейміз деген сөз емес. Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармасына хабарласуыңызға болады. Астанада жыл сайын мамыр айының соңында жалпы білім беретін мектеп түлектеріне арналған, ал тамыз айында жоғары оқу орындарын бітірушілерге арналған бос жұмыс орындары жәрмеңкесі өтеді. Осыған келіп, бағыңды сынауға болады.

Ашынған ана не айтқысы келді?

– Мен өзімнің туған 4 немерем­ді патронаттық тәрбиеге алып отырған анамын. Шиеттей балалар сырқаттың ауыр түріне шал­­­дық­­қан. Осыларды асырап-сақ­­тай­­мын деп жүрген маған кей­­­­бір мекеме өкілдері кедергі кел­­­тіріп жүр. Басымдағы шағын бас­­па­наны біреу сатып жібе­ріпті, енді пәтеріңді босат деп біреуі кел­се, енді біреуі басқаның қа­ры­­­зын менің мойныма іліп, төле деп жатыр. Тіпті, балаларды бала­лар үйі­не өткіз деп қоқан-лоқы жаса­ған­дары да бар. Прокурор мен полиция бас­шыларына жо­лы­­ғайын десем, қабылдамайды. Ме­­­нің мәсе­лемді жерге қалдыр­мауыңызды сұраймын.
– Қанша қиындық көрсеңіз де төрт баланы тастамай, асырап-сақтап жүрген сізге үлкен алғысым­ды біл­діремін. Кез келген ана баласын сіздей аялап, сіздей жа­на­­­шыр­лық танытатын болса, елі­­міз­­де еш­қан­дай да балалар үйі де­ген болмас еді-ау. Мен сіздің мәсе­­ле­­ңіз­дің мән-жайын, тарихын то­лық­­қанды білмеймін. Сондық­­тан осы кездесуде отырған қала­мыз­дың про­ку­роры Мұхтар Жөрген­баев сізді бүгін сағат 15.00-де, ал Ішкі істер департаментінің бастығы Амантай Әубәкіров сағат 17.00-де қабылдайды. Сосын ер­тең олар мәселенің мән-жайын маған мәлімдейтін болады.

Жарықты үнемдеудің оңтайлы тәсілі

– Мен «Астанаэнергосбыт» АҚ-ның тұтынушысымын. Жа­рыққа төленетін тариф әр тұрғын үйде әртүрлі екен. Мұның себебін білсем деп едім…
– Үкімет электр энергиясын үнем­деу мақсатында әрі тұрғын­­дар­ға тиімді болу үшін диффирен­­ция­ланған тариф енгізді. Бұл үй­леріне электр қуатын есептей­тін қондыр­­ғыны орнатқан тұрғындарға оңтай­лы. Айталық, есеп­тегіш құрыл­ғы­сын орнатқан тұрғын­дар бір шаршы метрге 39 теңге төлейді, ал орнат­пағандар – бір шаршы метрге 130-140 теңге төлей­ді. Айыр­­машы­лығы бар ма? Бар. Ендеше, күллі тұрғын­дарға осындай құрылғы орнатуға шақыра­мын. Оның құны шама­мен 300 мың теңге. Егер 90 пәтер­лік тұрғын үй болса, әр тұрғынға орта есеппен, 10 мың теңгеден келеді. Есесіне, энергия шы­ғыны­на аз ақша төлейсіздер. Келешекте жаңадан салынатын тұрғын үйлерге осындай есептегіш құрылғы, кіреберіске жарықты есептейтін сенсорлық қондырғы орнату талап етілетін болады.

«Көзіме көрінші, 13»

– Мен Промышленный кентін­де тұрамын. Бұрын біз жаққа №13 автобус келетін еді. Соңғы кезде бұл қоғамдық көлікті көр­мей­тін болдық. Бір ғана №104 шағын автобусқа күніміз түсіп тұр. Әсіресе, таңғы және кешкі уақыт­та осы автобусқа міну үшін әлек­ке түсеміз. Біз сияқты үлкен кісілер сыймай қалып, келесісін күте­тін кездер аз емес. Сондықтан қосым­ша сыйым­дылығы үлкен авто­бус шығаруды қарастырып берсеңіз екен.
– Бүгінде Астанада 1 мыңнан ас­там автобус бар. Соның 730-ға жуығы күнделікті желіге шығады. Был­тыр қаланың қоғамдық көлігі 515 мың жолаушылар тасы­малдаған. Әл­бетте, шаһар өсіп, халық саны көбей­ген сайын, бұл салаға түсер салмақ та артып отыр. Сіз айтқан мәселені орынбасарым Қанат Сұл­тан­бековтің қада­ғалауына тапсыра­мын. Мән-жайды анықтап, ұсы­ныстар енгізілгеннен кейін, бір шешім қабылдаймыз.

Жолақы қымбаттай ма?

– Қоғамдық көліктердегі жол­ақы қымбаттайды деген сыбыс бар. Бұл қаншалықты шындыққа жа­насады?
– ҚР Көлік және коммуникация министрлігі бекіткен тиісті әдістемеге сәйкес, Астанадағы автобустардың нақты жолақы құны 107 теңгені құрауға тиіс. Бірақ қазіргі кезде оның құны 60 теңге. Жолақы құны, әрине, қымбаттайды. Бірақ қазір емес. Тарифтерді өсірмес бұрын алдымен халықты жинап, қоғамдық тыңдаулар өткіземіз. Жолақы құнының не үшін көтерілетіні жөнінде түсіндірме жұмыстарын жүргізетін боламыз.

***

Қала басшысына үш сағат ішінде бас-аяғы қырықтан астам сауал қойылды. Орынды сауал қойып, қо­нымды жауап алғандар да, жеке ша­руасын көздеп келіп, ойы жүзеге ас­пай қалғандар да болды. Тіпті әкім­нің құзыретіне жатпайтын дү­­ние­лерді шешіп бер деп, «әлек» сал­ған­дар да табылды. Ең бастысы, еш­қан­дай сұрақ жауапсыз қалған жоқ. Ал сауалдарын қойып үл­­гере алмай қалғандар оны қа­ғазға түсіріп, арнайы қойылған жә­шік­­тер­ге салып жатты. Елорда әкі­­мі бір­де-бір сұ­рақ жерде қалмай­­­ты­нын, түгелі тіркеліп, оған жаз­­баша түрде жауап берілетінін жеткізді.

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ